Osteoporoz Xəstəliyinin Fəsadları: Ağırlaşmalar və Onların Qarşısının Alınması
Osteoporoz sümük toxumasının sıxlığının azalması və kövrəkləşməsi ilə xarakterizə olunan xroniki bir xəstəlikdir. Bu proses nəticəsində sümüklər daha asan sınır və xəstənin həyat keyfiyyətinə ciddi mənfi təsir göstərir. Osteoporozun yaratdığı fəsadlar, əsasən, sümük sınıqları və onların törətdiyi ikincili ağırlaşmalarla əlaqəlidir. Xəstəlik erkən mərhələlərdə simptomsuz irəliləsə də, zamanla ciddi sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər.
1. Sümük Sınıqları
Osteoporozun ən ağır və ən çox rast gəlinən fəsadı sümük sınıqlarıdır. Sümük toxumasının zəifləməsi səbəbindən xəstələrdə yüngül travmalar, hətta adi yıxılmalar belə sınıqlarla nəticələnə bilər. Ən çox təsirlənən sümüklər aşağıdakılardır:
- Bud sümüyü (femur) sınıqları – Xüsusilə yaşlı insanlarda bud sümüyü boynunun sınması ciddi hərəkət məhdudiyyətinə və uzunmüddətli yataq rejiminə səbəb ola bilər. Bu isə ikincili fəsadların, o cümlədən yatalaq vəziyyətinə düşmənin və ağciyər infeksiyalarının yaranma riskini artırır.
- Onurğa fəqərələrinin kompressiya sınıqları – Osteoporoz nəticəsində fəqərələrdə mikro sınıqlar baş verə bilər. Bu, kürək və bel ağrılarına, boyda qısalmaya və qamət pozğunluğuna gətirib çıxarır. Fəqərələrin çökməsi xəstənin hərəkətliliyini məhdudlaşdırır və ağrıları gücləndirir.
- Bilək və qol sümüyü sınıqları – Xüsusilə yıxılmalar zamanı əllə yeri tutmağa çalışdıqda rast gəlinir.
2. Hərəkət Məhdudiyyəti və Əlillik
Osteoporoz səbəbindən yaranan sınıqlar xəstənin gündəlik fəaliyyətini məhdudlaşdıra bilər. Xüsusilə bud sümüyü sınıqları xəstələrin müstəqil yaşama qabiliyyətini azaldır və uzunmüddətli reabilitasiya tələb edir. Ağır hallarda xəstə tam hərəkətsiz qala və yataq xəstəsinə çevrilə bilər.
3. Boyun Qısalması və Qamət Pozğunluğu
Onurğa fəqərələrinin zəifləməsi və çökməsi nəticəsində osteoporoz xəstələrində boyun qısalması müşahidə olunur. Xəstələrdə kifoz (qozbellik) inkişaf edə bilər ki, bu da həm estetik narahatlıq yaradır, həm də tənəffüs və həzm sisteminə mənfi təsir göstərə bilər.
4. Xroniki Ağrılar
Onurğa fəqərələrinin çökməsi və sümük zədələnmələri xəstələrdə daimi ağrılara səbəb ola bilər. Bu ağrılar, adətən, bel və kürək nahiyəsində olur və fiziki aktivliyi məhdudlaşdırır. Uzunmüddətli ağrılar xəstənin psixoloji vəziyyətinə də mənfi təsir göstərə bilər.
5. İkincili Sağlamlıq Problemləri
Osteoporozun fəsadları təkcə sümük və oynaqlarla məhdudlaşmır. Hərəkət məhdudiyyəti və uzunmüddətli yataq rejimi aşağıdakı ağırlaşmalara səbəb ola bilər:
- Tromboz və emboliya – Yataq rejimində olan xəstələrdə qan dövranının zəifləməsi nəticəsində qan laxtalanması riski artır. Bu isə ağciyər emboliyası kimi həyati təhlükəli vəziyyətlərə gətirib çıxara bilər.
- Pnevmoniya və tənəffüs problemləri – Xüsusilə fəqərə sınıqları nəticəsində kifoz inkişaf edərsə, tənəffüs sistemi sıxılır və ağciyərlərin fəaliyyəti zəifləyir. Bu, tənəffüs çatışmazlığı və ağciyər infeksiyalarına səbəb ola bilər.
- Həzm problemləri – Qamət pozğunluğu və hərəkətsiz həyat tərzi mədə-bağırsaq sisteminin fəaliyyətinə mənfi təsir göstərir, qəbizlik və həzm problemlərinə səbəb ola bilər.
6. Psixoloji və Sosial Təsirlər
Osteoporoz və onun fəsadları xəstələrin psixoloji vəziyyətinə və sosial həyatına da təsir edir:
- Daimi ağrılar və hərəkət məhdudiyyəti depressiya və stressə səbəb ola bilər.
- Müstəqil yaşama qabiliyyətinin azalması xəstələrdə özünəinamın itirilməsinə və sosial təcridə gətirib çıxara bilər.
7. Osteoporozun Fəsadlarının Qarşısının Alınması
Osteoporozun ağırlaşmalarının qarşısını almaq üçün profilaktik tədbirlər görülməlidir:
- Kalsium və D vitamini ilə zəngin qidalanma – Sümük sağlamlığını qorumaq üçün vacibdir.
- Fiziki aktivlik – Xüsusilə müqavimət məşqləri və tarazlıq məşqləri yıxılma riskini azaldır.
- Dərman müalicəsi – Bifosfonatlar, denosumab və digər osteoporoz əleyhinə dərmanlar sümük rezorbsiyasını azaldır.
- Yıxılmaların qarşısının alınması – Ev şəraitində təhlükəsizlik tədbirlərinin görülməsi vacibdir.
Nəticə
Osteoporozun yaratdığı fəsadlar xəstənin həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə azalda bilər. Xüsusilə sümük sınıqları, hərəkət məhdudiyyəti, xroniki ağrılar və ikincili sağlamlıq problemləri osteoporoz xəstələri üçün ən ciddi təhlükələrdəndir. Bu səbəbdən xəstəliyin erkən diaqnozu, profilaktik tədbirlərin görülməsi və müalicə üsullarının tətbiqi xəstəliyin fəsadlarının qarşısını almaqda mühüm rol oynayır.