Osteoporozun Ortaya Çıxmasında Vitamin D Əskikliyinin Rolu
Osteoporoz sümük toxumasının sıxlığının azalması və sümüklərin kövrəkləşməsi ilə xarakterizə olunan bir xəstəlikdir. Bu patoloji prosesdə müxtəlif amillər rol oynayır, onlardan biri də D vitamini çatışmazlığıdır. Vitamin D kalsium və fosfor mübadiləsində əsas tənzimləyici rol oynayaraq, sümük metabolizmasının normal fəaliyyətini təmin edir. Bu səbəbdən, D vitamini çatışmazlığı osteoporoz riskini artıran mühüm amillərdən biridir.
Vitamin D və Sümük Sağlamlığı
Vitamin D, əsasən, D3 (xolekalsiferol) və D2 (ergokalsiferol) formalarında olur. Günəş şüalarının təsiri ilə dəridə D3 vitamini sintez olunur. Eyni zamanda, bəzi qidalar və əlavələr vasitəsilə də qəbul edilə bilər. Vitamin D aktiv formasına çevrildikdə, bağırsaqlardan kalsiumun və fosforun sorulmasını artırır, onların qanda normal səviyyədə saxlanmasını təmin edir və beləliklə, sümük toxumasının güclü qalmasına kömək edir.
Vitamin D çatışmazlığı olduqda aşağıdakı təsirlər meydana çıxır:
- Kalsium sorulmasının azalması → Qanda kalsium səviyyəsinin düşməsi
- Paratiroid hormonunun (PTH) yüksəlməsi → Sümükdən kalsiumun sərbəst buraxılmasının artması
- Sümük sıxlığının azalması → Osteoporoz və sınıq riski
D Vitamini Əskikliyi və Osteoporozun İnkişafı
Vitamin D çatışmazlığı sümük metabolizmasına birbaşa təsir edərək osteoporozun yaranmasını sürətləndirir. Bu vəziyyət xüsusilə aşağıdakı hallarda daha çox müşahidə olunur:
- Yaşlılıq Dövrü – Yaş artdıqca dəridə D vitamini sintezi azalır və bu, osteoporoz riskini artırır.
- Günəş Şüalarına Yetərsiz Məruzqalma – Günəş işığı D vitamini sintezi üçün əsas mənbədir. Bağlı məkanda uzun müddət qalan şəxslərdə vitamin D səviyyəsi aşağı ola bilər.
- Qidalanma Pozuntuları – D vitamini ilə zəngin qidaların (yağlı balıqlar, yumurta sarısı, süd məhsulları) az qəbul edilməsi sümük sağlamlığını zəiflədə bilər.
- Bağırsaq Xəstəlikləri – Krones xəstəliyi, çölyak xəstəliyi və digər malabsorbsiyaya səbəb olan bağırsaq xəstəlikləri D vitamini və kalsiumun sorulmasını azaldır.
- Böyrək və Qaraciyər Xəstəlikləri – Vitamin D aktiv formasına çevrilməsi üçün qaraciyər və böyrəklər əsas rol oynayır. Bu orqanların funksional pozuntuları D vitamini çatışmazlığına səbəb ola bilər.
D Vitamini Çatışmazlığının Osteoporozla Əlaqəsini Göstərən Klinik Araşdırmalar
Bir çox elmi araşdırmalar göstərmişdir ki, D vitamini səviyyəsi aşağı olan insanlarda sümük sıxlığı daha zəif olur və osteoporoz riski artır.
- Framingham Osteoporoz Araşdırması – Bu uzunmüddətli araşdırmada D vitamini səviyyəsi aşağı olan şəxslərdə bud sümüyü sınığı riskinin daha yüksək olduğu müəyyən edilmişdir.
- Women’s Health Initiative Study – Postmenopauza dövründə olan qadınların iştirak etdiyi bu araşdırmada, kifayət qədər D vitamini qəbul edən qadınlarda osteoporozun və sınıq riskinin daha aşağı olduğu sübut edilmişdir.
D Vitamini Əskikliyinin Qarşısının Alınması
Osteoporozun profilaktikasında D vitamini səviyyəsinin normada saxlanması mühüm rol oynayır. Bunun üçün aşağıdakı tədbirlər görülməlidir:
- Günəş işığından kifayət qədər istifadə – Gündəlik 15-30 dəqiqə günəş şüalarına məruz qalmaq D vitamini sintezini təmin edə bilər.
- D vitamini ilə zəngin qidaların qəbulu – Balıq (somon, sardina, skumbriya), yumurta sarısı, qaraciyər, D vitamini ilə zənginləşdirilmiş süd və taxıl məhsulları rasiona daxil edilməlidir.
- Vitamin D əlavələrinin istifadəsi – Xüsusilə yaşlılar, günəş işığına az çıxan şəxslər və malabsorbsiyalı xəstələr üçün həkim məsləhəti ilə D vitamini əlavələri qəbul edilməlidir.
- Daimi tibbi müayinələr – Qanda 25(OH)D (25-hidroksivitamin D) səviyyəsinin ölçülməsi D vitamini ehtiyacını təyin etməyə kömək edir.
Nəticə
Vitamin D çatışmazlığı osteoporozun inkişafında mühüm rol oynayır. Bu vitaminin yetərsiz olması sümük sıxlığının azalmasına, sümük əriməsinə və sınıq riskinin artmasına səbəb olur. Osteoporozun qarşısını almaq üçün D vitamini səviyyəsinin normada saxlanması vacibdir. Günəş işığı, düzgün qidalanma və lazım gəldikdə D vitamini əlavələrinin istifadəsi osteoporoz riskini azaldaraq sümük sağlamlığını qorumağa kömək edə bilər.